Γεννήθηκε στην Αθήνα το 470 π.χ. Ήταν γιος του λιθουργού Σωφρονίσκου και της μαίας Φαιναρέτης. Πιθανολογείται ότι ο πατέρας του ήταν ευκατάστατος.
Έτσι, αφού πήρε τη συνηθισμένη μόρφωση των παιδιών της εποχής του (ανάγνωση, γραφή, αριθμητική, ποίηση, μουσική, και γυμναστική), σπούδασε φυσική και μαθηματικά. Παντρεύτηκε την Ξανθίππη και απέκτησε τρία παιδιά.
Στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου στρατεύτηκε τρεις φορές, πολεμώντας με αυταπάρνηση. Αφού εγκατέλειψε νωρίς την τέχνη του πατέρα του, ως λιθοξόος στράφηκε στη φιλοσοφική αναζήτηση, έχοντας κάποιο μικρό εισόδημα, που του επέτρεπε να ζει λιτοδίαιτα. Ανέπτυξε την ηθική φιλοσοφία κυρίως κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, όταν ο πόλεμος, σύμφωνα με τον ιστορικό Θουκυδίδη, συνέβαλε στην αλλαγή των κοινωνικών και πολιτικών συνθηκών, οι οποίες οδήγησαν στην κατάπτωση των ηθικών, αξιών της αθηναϊκής κοινωνίας. Δεν έχει σωθεί κανένα γραπτό έργο του Σωκράτη, ούτε ξέρουμε αν έγραψε ποτέ κάποιο έργο. Πληροφορίες γι’ αυτόν ως ιστορικό πρόσωπο βρίσκουμε στα έργα αρκετών σύγχρονων αλλά και κατοπινών συγγραφέων, με σπουδαιότερους τον Ξενοφώντα και τον αγαπημένο του μαθητή Πλάτωνα.
Το αντικείμενο της φιλοσοφίας του Σωκράτη είναι ο άνθρωπος στις σχέσεις με τους συνάνθρωπους του, τους Θεούς και το κράτος. Το ίδιο αντικείμενο διδασκαλίας έχουν οι Σοφιστές, η κίνηση των οποίων εκδηλώνεται νωρίτερα, στο διάστημα της πενηνταετίας, ανάμεσα στους περσικούς πολέμους και τον Πελοποννησιακό πόλεμο. Είναι μια νέα μορφή πνευματικής και μορφωτικής δραστηριότητας, η οποία βρίσκει χώρο ελεύθερης ανάπτυξης στην Αθήνα, που διανύει το χρυσό της αιώνα, ως σπουδαίο πολιτικό και πνευματικό κέντρο του ελληνικού πολιτισμού. Εδώ διδάσκουν οι κυριότεροι εκπρόσωποι της κίνησης, όπως ο Γοργίας από τη Σικελία, ο Πρωταγόρας από τη Θράκη, ο Ιππίας, ο Πρόδικος, οι οποίοι δεν είναι Αθηναίοι.
Για πρώτη φορά αμφισβητούνται όλοι οι θεσμοί και οι διατάξεις, από τη νομοθεσία, με πρώτη τη διάκριση ελεύθερων και δούλων, Ελλήνων και βαρβάρων. Χρησιμοποιώντας νέες μεθόδους, οι σοφιστές διδάσκουν στους μαθητές τους –έναντι συμφωνημένης χρηματικής αμοιβής – το δημόσιο λόγο (πολιτικό και δικαστικό ). Αντιπροσωπεύουν ένα σημαντικό κεφάλαιο της αρχαίας φιλοσοφίες.
Είναι το δεύτερο και ενδιάμεσο στάδιο της εξέλιξης της, ως επιστήμης. Το πρώτο στάδιο της φιλοσοφίας ανήκει στους φυσικούς φιλόσοφους της Ιωνίας (Θαλή, Αναξίμανδρο, Αναξιμένη, Ηράκλειτο) οι οποίοι ζητούν να εξηγήσουν το κοσμικό πρόβλημα, να βρουν την αρχή και την ουσία του κόσμου, υποστηρίζοντας θεωρίες που καταρρίπτουν τη μυθολογική ερμηνεία και εισάγουν την ορθολογική ερμηνεία του κόσμου. Όμως από τη φιλοσοφία της φύσης οι σοφιστές θα περάσουν στη φιλοσοφία του πολιτισμού. Θεωρούν ότι οι αξίες των ανθρώπων είναι σχετικές, κατά συνέπεια έννοιες συμβατικές, που το περιεχόμενο τους προσδιορίζεται από κάθε κοινωνία, ανάλογα με την ιστορική στιγμή, στην οποία βρίσκεται.
Τη θεωρία αυτή έρχεται να καταρρίψει ο Σωκράτης, ο οποίος υποστηρίζει ότι οι γενικές έννοιες, στις οποίες βασίζονται οι αξιολογικές μας κρίσεις είναι πραγματικές. Χρησιμοποιώντας ο άνθρωπος τη λογική του, μπορεί να γνωρίσει τις σταθερές και αναλλοίωτες αρχές, που θα τον οδηγήσουν στην Αρετή, την πραγματική δηλαδή ευδαιμονία της ζωής. Ως δάσκαλος αναζητά την αλήθεια, εφαρμόζοντας την επαγωγική μέθοδο, ενώ με ερωτήσεις κάνει το συνομιλητή του να φτάνει σε γνώσεις που έχει ήδη μέσα του. Η μέθοδος αυτή λέγεται μαιευτική. Χρησιμοποιώντας τον διάλογο, προσποιητέ ότι δεν γνωρίζει, αλλά ότι ενδιαφέρεται να μάθει (Σωκρατική ειρωνεία) τι είναι καλό και άσχημο, όσιο και ανόσιο, θάρρος και δειλία.
Χωρίς να αμείβεται χρηματικά, διδάσκει την αυτογνωσία, πιστεύοντας ότι ο άνθρωπος πρέπει να προσπαθεί να γνωρίσει τον εαυτό του, εφόσον χρησιμοποιεί το λογικό του. Αναζητεί να βρει την αντικειμενική αλήθεια για να ανακαλύψει πίσω από τα ήθη, που κυριαρχούν στην εποχή του, την ηθικότητα, πίσω από το δίκαιο, που ισχύει, τη δικαιοσύνη και πίσω από τους διάφορους Θεούς, τη θεότητα (στοιχείο μονοθεϊσμού). Έτσι ανοίγει το δρόμο για να θεμελιωθεί αργότερα η ηθική ως επιστήμη με κορυφαίους εκφραστές τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, που μας οδηγούν στο τρίτο στάδιο της αρχαίας φιλοσοφίας, την ηθική φιλοσοφία.
Ωστόσο ο Σωκράτης κατηγορήθηκε για ασέβεια, ότι είναι άθεος και διαφθείρει τους νέους. Κατά την απολογία του στο δικαστήριο – 399 π. χ. – έμεινε συνεπής στην ιδεολογία του, λέγοντας ότι δεν καταδικάστηκε, επειδή είναι άπειρος στη ρητορική, αλλά από ηθική επιλογή. Ο ηρωικός του θάνατος, αν και σε προχωρημένη ηλικία, συνεχίζει να διδάσκει τα ανώτερα ιδανικά του, όπως είναι η δικαιοσύνη, η θεόπνευστη ποίηση, η γενναιότητα και η εξυπνάδα που χαρακτηρίζει το λογικό άνθρωπο.
ΠΗΓΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου